Ötən ilin sonlarında ermənilər yenə də bütün “cəbhə” boyu fəallaşdı. Azərbaycanın işğal olunmuş ərazisində tərəfimizdən vurulan helikopter hadisəsi rəsmi Yeravanın sonrakı hücumlarının başlanğıcı üçün səbəb idi. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində beynəlxalq arenada Azərbaycanla aparılan danışıqlarda dalana dirənən Sarkisyan rejimi depressiyaya düşdü. Beynəlxalq ictimaiyyəti çaşdırmaq üçün “helikopter hadisəsi”ndən olay yaratmağa çalışan Ermənistan cəhdlərinin uğursuzluğunu anladıqdan sonra başqa müstəvidə Azərbaycana qarşı mübarizəyə başladı.
Belə bir zamanda artıq dövlət deyil, vətəndaş
cəmiyyətlərinin fəaliyyətindən bəhrələnən rəsmi Yerevan üçün Batumi Forumu,
ardınca isə Ankara konfransı göydəndüşmə oldu. Ermənistan hakimiyyəti ilə
zaman-zaman problemlər yaşayan və bizim də Batumi Forumundan yaxşı tanıdığımız
Boris Novosardiyan Sarkisyanla olan küskünlüyünü “dəfn edərək” hərəkətə
keçdi. Lakin hədəfi doğru müəyyən etmədiyi üçün uğursuzluğa düçar oldu. Belə
olan təqdirdə Boris Novosardiyanın Batumidə “qırdığı zəncir”in halqasını
Ankarada bərpa etmək erməni və erməniyönümlü Türk QHT-ləri üçün elə də çətin
olmadı.
Ermənilər, xüsusən də onların QHT-ləri Azərbaycan-Ermənistan,
Türkiyə-Ermənistan məsələsində bizim adı milli, özü milli olmayan bəzi QHT-lərdən
çox həssasdırlar. Batumidə baş verən Forum bitən kimi Ankarada başqa cəbhə
açdılar və Türkiyə üzərindən yenə Azərbaycanı hədəfə aldılar. Biz isə Bakıda Batumi
qələbəmizin fəlsəfəsindən danışırdıq. Və yaxud da Bakıdan Batumidə ermənilərə dəstək
verən "People in Need"çilərlə növbəti xəyanətini müzakirə edirdik.
Batumi Forumunda Azərbaycana qarşı erməni hücumunu
Rauf Arifoğlu nə qədər operativ ictimailəşdirsə də, Ümud Rəhimoğlu və Vüqar
Bayramovun bu hücumların necə dəf etmələrini sonradan öyrəndik. İlk günlərin
informasiyasızlığı başqalarından fərqli olaraq məndə də “beynəlxalq təşkilatlarla
daha sıx işləyən Umud Rəhimoğlu və Vüqar Bayramovun bu məsələyə sərt təpki göstərmələrini
gözləyirdik” küskünlüyü yaratdı. Mən məsələyə daha çox “uman yerdən küsərlər”
prinsipi ilə yanaşdım. Sonradan Vüqar Bayramovla yazışmam, Ümud Rəhimoğlu ilə
isə telefon danışığımız Forumda ermənilərin Azərbaycana qarşı necə də təhlükəli
oyun oynadığını müəyyən etdim. Hər iki şəxsin fəal səyi nəticəsində Azərbaycana
qarşı bütün təzyiqlərin qarşısını alındı, o cümlədən separatçı təyyarənin
vurulması ilə bağlı bəyannamənin qəbuluna imkan verilmədi. Hətta erməni və
gürcülərin müəllifliyi ilə hazırlanan antiazərbaycan bəyanatının qəbulu aradan
qaldırıldı.
Gürcülərin ermənilərə bu kimi dəstəyi Batumi
Forumundan əvvəldə olubmuş. Belə ki, noyabrın 5-də Avronest PA-nın Brüsseldə
keçirilən komitə iclasında erməni nümayəndə heyəti və onun havadarları Şərq Tərəfdaşlığı
proqramına daxil olan ölkələrin işğal olunmuş ərazilərində, o cümlədən Dağlıq
Qarabağda yaradılmış qondarma QHT-lərin Batumi forumunda iştirak etməsini rəsmiləşdirməyə
cəhd ediblər. Hətta Gürcüstandan olan məruzəçi Mirzaaşvilinin hesabatına əvvəlcədən
bununla bağlı xüsusi bir tezisin salınmasına da nail olublar. Lakin Azərbaycan
nümayəndə heyətinin buna qəti etiraz bildirməsindən və belə bir qanunsuz qərarın
qəbul ediləcəyi təqdirdə Azərbaycanın bu forumda iştirakını dayandıracağını bəyan
etməsindən sonra bu məsələnin müzakirəsi dayandırılıb.
Başımız Batumidə ermənilərlə savaşa o qədər qarışdı
ki, ermənilərin Ankarada açdıqları növbəti cəbhənin fərqinə belə
varmadıq. Təəssüf ki, bir-iki media orqanında “Ankarada Ermənistan-Türkiyə sərhədinin
açılması məsələsinə dair konfrans keçirilməsi” barədə informasiya yaymaqla
kifayətləndik. Bu təsadüfüdürmü? Mənim anladığım qədəri ilə həyatda heç nə
təsadüfən baş vermir. Xüsusən də erməni məsələsində...
Konfransın Ankara Universitetinin İqtisad
Departamentinin “Politologiya” fakültəsində keçirilməsi bizim üçün təəssüf
doğurmaya bilməz. Bu konfrans hər hansı bir oteldə və yaxud da erməni icmasına
məxsus daha böyük salonda da təşkil edilə bilərdi.
Lakin ermənilərin bilavasitə Ankara Universitetini seçmələri
bu konfransın “əhatə dairəsi”nin daha geniş olmasını həm Türk ictimaiyyətinə, həm
də beynəlxalq təşkilatlara göstərməkdən ibarət idi. Bunu bacardılar
desək, heç də yanılmarıq. Hər halda konfransın ekspertlərinin Türkiyə və
dünyada yaşayan nüfuzlu şəxslərdən ibarət olduğunu nəzərə alsaq bu elə bəsdir.
Onların sırasında Asaf Savaş Akat (Bilgi Universiteti, Türkiyə),
Aleksandr İsgəndəryan (politoloq, Ermənistan), Əhməd İnsel (Qalatasaray
Universiteti, Türkiyə), Raymond Geforkyan (Paris Universiteti, Fransa), Fuat
Keyman (Sabancı Universiteti, Türkiyə), Jirayr Liparidyan (Miçiqan
Universiteti, ABŞ), H. Neşe Özgen (Mimar Sinan Universiteti, Türkiyə), Volkan
Vural (TÜSİAD, Türkiyə) –Aydın Doğanın köməkçisi, Tomas de Vaal (Kornegi
Fondunun aparıcı eksperti, “Qara Bağ” kitabının müəllifi, ABŞ) və başqaları
var.
Yaxşı, bəs, Türkiyə hakimiyyətinin bu
kimi mövzularda ermənilərə “yaşıl işıq” yandırmalarının səbəbi nədir? Olmaya Azərbaycanın
və yaxud da Türkiyədə yaşayan azərbaycansevərlərin nəbzini yoxlamaq istəyirlər.
Ola bilsin ki, Türkiyə hökuməti bu konfransı və ya təşəbbüsü sadəcə olaraq müstəqil
QHT-lərin fəaliyyəti ilə əlaqələndirsin. Bu inandırıcı arqument olardı, əgər
Baş nazirin məsləhətçisi Etyen Mahçupyan bəhs olunan konfransda iştirak etməsəydi.
Hər halda Baş nazirin məsləhətçisi öncədən razılıq almasaydı, təbii ki, bu cür
qalmaqal yaradacaq konfransda iştirak etməzdi.
Hələ bir neçə il əvvəl Barak Obamanın Türkiyəyə səfəri
və orada verdiyi açıqlamalar, Prezident İlham Əliyevin Türkiyə səfərindən
imtina barədə qərarı və bu qərarın dəyişdirilməsi istiqamətində Ərdoğan, Gül və
ən nəhayət ABŞ dövlət katibi, xanım Klintonun göstərdiyi çabalar, Türkiyə-Ermənistan
sərhədlərinin açılması istiqamətində AKP hökumətinə yandaş medianın
göstərdiyi canfəşanlığı görəndə erməni QHT-lərin Türkiyədə necə fəal işlədiyinə
bir daha əmin olmuşdum. Bu gün də yaşadıqlarımız belə deməyə əsas verir ki, o
gündən bu günə ermənilər və onların ictimai təşkilatları üçün heç nə dəyişməyib.
O zaman bu layihə reallaşmadı, Azərbaycan haqlı etirazına qoşulan Türkiyə
ictimaiyyəti hökuməti geri addım atmağa vadar etdi.
Ermənilərin noyabr revanşında Azərbaycana qarşı bu təhdidlərin məhz Avropa Birliyinin proqramı
çərçivəsində həyata keçirilən forumdan qaynaqlandığını nəzərə
alsaq, Ankaradakı proseslərin də arxasında elə bir zamanlar yuxarıda adını çəkdiyimiz
qurumun durduğunu görməmək mümkün deyil.
“Ermənistan-Türkiyə normallaşma dövrünə dəstək
proqramı” adlanan, Türkiyə və Ermənistandan 8 QHT-nin bir araya gələrək
yaratdığı, Avropa Birliyi tərəfindən maliyyələşən proqramın məqsədi, Türkiyə və
Ermənistan arasındakı dondurulmuş dialoqu bərpa etmək, qarşılıqlı şəkildə
iş adamlarını sərmayə yatırmağa stimullaşdırmaq, təhsil və mədəni sahədə ortaq layihələr
reallaşdırmaq, mövzu üzrə maarifləndirici konfranslar təşkil etmək, hər
iki tərəfin bir-biri haqqında obyektiv xəbər almasına şərait yaratmaqdır.
Proqramı hazırlayıb həyata keçirən QHT-lərin başında bu günlərdə Ankara keçirilən
konfransının bilavasitə təşkilatçısı “Hrant Dink Vəqfi”dir (http://hrantdink.org/picture_library/SealedGate-englishprogramme.pdf). “Türkiyə
Ekonomi Politikaları Araşdırma Vakfı”, “Anadolu Kültür”, “Helsinki Yurttaşlar
Dərnəyi”, “Civilitas Foundation”,
“Eurasia Partnership”, “Public Journalism Club”, “Regional Studies
center” kimi QHT-lər də “Hrant Dink Vəqfi”nə bu və ya digər mənada dəstək
verirlər. Bu barədə biz hələ 7-8 ay bundan əvvəl həyəcan siqnalı vermişdik.
Amma bizim cəmiyyət, xüsusən də QHT-lər və media yenə də susqunluq nümayiş
etdirərək problemin üzərinə getmədi. Ermənilər isə bizim bütün diqqətimizi
“Batumi cəbhəsi”nə yönəldərək və Azərbaycandakı casus şəbəkəsinin media qolunun
köməyi ilə bizləri şüurlu şəkildə digər polemikalara yönəldərək, Ankarada səssiz-səmirsiz yeni bir
layihəyə start verdilər.
Yaxşı bəs, Avropa Birliyinin də maliyyələşdirdiyi
“Ermənistan-Türkiyə normallaşma dövrünə Dəstək Proqramı” nədir? Əlbəttə,
proqramın qarşısında duran vəzifələrdən biri Türkiyə və Ermənistan arasındakı
münasibətlərin normallaşması, sərhədlərin açılması və s. kimi irəli sürülən
ideyalar ətrafında daha çox QHT-nin birləşməsini təmin etmək, belə demək
mümkündürsə təşəbbüsü kütləviləşdirmək və bununla da dövlətə təsir imkanı əldə
etməkdir. Avropa Birliyi bu məqsədlə 200-300 min avrosundan da keçərək, hələ 8
ay bundan öncə Ankara konfransının “təməlini qoyub.” http://www.avrupa.info.tr/tr/bilgi-kaynaklari/haber-arsivi/news-single-view/article/-4afef29cde.html
Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin normallaşmasına
töhfə verə biləcək, hər iki ölkənin insanları arasında körpü rolunu oynaya biləcək
bütün layihələr üçün müvafiq olaraq 30 min avroluq qrantlar da nəzərdə tutulub.
Hətta proqram üçün üç dildə fəaliyyət göstərən sayt da yaradılıb. http://www.armenia-turkey.net/tk/home
Ankara
Universitetində keçirilən konfrans da 30 min avroluq tədbirlərin sırasındadır. Ermənilər indi də
aşağıdan yuxarıya doğru
öz təsir dairələrini genişləndirmək, Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin
normallaşmasına cəmiyyəti hazırlamaq istəyirlər. Onlar Türkiyə ilə Ermənistan
arasında çoxtərəfli əlaqələrin qurulması üçün planlı və proqramlı şəkildə fəaliyyət
göstərirlər. Bu əlaqələr rəssamlıqdan folklora, memarlıqdan kino sektoruna,
turizmdən təhsilə və s. kimi istiqamətlərdə qurulur. Aşağıdakı linklərə diqqət edək:
Əslində müəyyən dərəcədə buna nail olublar da. Son
dövrlərdə rəsmi Ankaranın ermənilərə qarşı “humanist” mövqe göstərməsi deyilənlərə
bariz nümunədir. Vandakı erməni kilsəsinin bərpası, vətəndaşlığı olmayan ermənilərin
uşaqlarına təhsil hüququnun verilməsi, Ərdoğanın ermənilərə başsağlığı verməsi,
Şimali Kiprdəki erməni kilsəsinin ibadət üçün ermənilərin üzünə açılması, Etyen
Mahcupyanın məsul vəzifəyə təyin olunması və bu kimi faktların sayını artırmaq
da olar. Anlaşılan odur ki, Ermənistanla sərhədlərin açılması üçün
çalışanlar Fətulla Gülənin də xeyir-duasını alıblar. Məhz Gülənə məxsus qəzetin
nümayəndəsi ermənilərin fəxri qonağı və təbliğatçılarındandır. http://www.armenia-turkey.net/tk/Media-bus-in-media-center
Əlbəttə ki, Türkiyə dövləti və cəmiyyətinin ermənilərə
qarşı münasibətinin bu dərəcədə dəyişməsində Türkiyədə fəaliyyət göstərən erməni və erməniyönümlü
QHT-lərin rolu danılmazdır.
Bir müddət əvvəl Qarabağa səfər edən Aris Nalci da
Avropadan qrant alan bu kimi Türkiyə ermənilərindəndir. Qarabağa səfər etməkdə
və bu səfəri ballandıra-ballandıra qələmə almaqda məqsədi isə məhz bu günlərdə
keçirilən Ankara toplantısına “töhfə” vermək, zəmin hazırlamaq idi.http://platform24.org/objective/470/objective-den-iki-gazetecilik-projesine-destek
Görünür Ermənistanda Türkiyənin ictimai-siyasi həyatını
yaxından təqib və dərindən təhlil edən beyin mərkəzləri var
ki, məhz onların göndərdikləri tezislər bu QHT-lərin fəaliyyətinin səmərəliliyini
təmin edir. Bizim bəzi QHT-lər isə Azərbaycanı nüfuzdan salmaq üçün Avropanın bəzi
dairələrinin “şineli”nə bürünüb hər cür dəyəri qurban verirlər. Əsas odur ki,
layihə alıb, pul qazansınlar...
Maraqlıdır ki, Ermənistanla Türkiyə
arasında normallaşma prosesinə dəstək verən Avropa dairələri elə həmin Azərbaycan
QHT-lərinə qrant ayıranlardır. Əminliklə deyə bilərik,
hal-hazırda Türkiyədə start verilən Türkiyə-Ermənistan normalaşma dövrü adlı
proses, Azərbaycanda bəzi ermənipərəst insanların irəli sürdükləri, Ermənistan
dövlətinin mənafeyinə xidmət edən “xalq diplomatiyası” adlı təşəbbüsün məntiqi
davamıdır. Çox maraqlı məqamlardan biri də budur ki, Türkiyə ilə Ermənistan
arasında bağlı qapıların açılması üçün çalışan beynəlxalq təşkilatlardan bir
çoxu Azərbaycanda bəzi QHT-lərə də yardım edərək, hətta internet
televiziyası (Obyektiv TV) quraraq guya ki, insan haqlarının və söz azadlığının
pozulmasını dünyaya tirajlayır (Maddi qaynağı Danimarka Xarici
İşlər Nazirliyi nəzdində
Danimarka Beynəlxalq İnkişaf Agentliyidir). Digər tərəfdən
isə Qarabağdakı qanunsuz rejimin legitimləşdirilməsi üçün pul və çapa xərcləyir.
Al sənə növbəti ikili
standart...