В 

Biri başqa ölkələrin mədəniyyətini öyrənərək müəyyən fikirlərini dəyişdiyi vaxt, başqası pis mühitə düşüb siqaret və narkotikə düçar olur.В 

Biri normal yaşayıb təhsil almaq imkanlarından məhrum olduğu halda, başqası bahalı maşınlarla “avtoşвЂќluq edir.В 

Biri yaşayıb gördüyü hadisələr nəticəsində dindən uzaqlaşıb “deist” ya “ateist” olduğu vaxtda, başqa bir insan din fanatı olub digər xalq və din nümayəndələrinə hörmətsizlik edir.В 

Bəziləri cins və oriyentlərinin hamı tərəfindən normal qəbul olmasını tələb etdiyi zaman, başqaları dünyada cinsi azlıqlar üçün yer olmadığını düşünərək onları insana bənzətməyə də çətinlik çəkir.В 

Biri pul xərcləmək üçün yer axtaranda, başqası yaxınını xilas etmək üçün hər “yol”a əl atır.В 

Biri heyvanları qoruduğu an, başqası yeni texnika icad edib meşələri qırır.В 

Bu müqaisələri hələ çox davam etmək olar, amma nə xeyri?!

Dünya görünüşünün formalaşmasında təhsilin də rolu böyükdür. Amma müxtəlif səbəblər nəticəsində şagirdlər məktəbdən, tələbələr isə universitetlərindən uzaqlaşır. Bu səbəblərə maddi problemlər, soyuq valideyn-övlad munasibətləri, mentalitet, həyat tərzi və digər təhsildə olan çətinliklər aiddir. Bu problemləri daha aydın anlamaq üçün kiçik araşdırmaya üz tutdum, bir neçə şagird, tələbə, valideyn və müəllimdən məlumat toplamağa çalışdım.

İlk danışdığım şəxs Aygun adlı gənc xanım oldu. Öz dərdini gözlərində yaş ilə bölüşən bu xanım, təhsilə böyük həvəsi olduğunu, lakin atasının ona 9-cu sinifdən sonra oxumağa icazə vermədiyini dedi. 9-cu sinifdən məcbur evdə saxlanılaraq qardaşına baxmağa məcbur olunan bu qız 2 ildən sonra bir cavanla qoşulub qaçır. Amma düşündüyü xoşbəxtliyi orada da tapa bilməyərək tezliklə evinə qayıtmalı olur. İndi valideynləri onu başqa insanla nişanlayıb, В Aygün xanımın da yeganə arzusu odur ki, nişanlısı tezliklə evini tikib onu valideynlərindən xilas etsin.

Aygün xanıma xoşbəxtlik arzu edərək üz tutdum Şüvəlandakı məcburi koçkünlərin yaşadığı “Şirvan” В düşərgəsinə. Burada da bir neçə şagird və valideynlə tanış oldum. Amma problemlərin sayı bu dəfə artdı. 9-cu sinifdən sonra qızların oxumağına icazə verilməməsinin üstünə maddi imkansızlıq və təhsilə marağın olmamağı gəldi.В 

Belə ki, həyətdə oynayan 6-15 yaşlı oğlan uşaqlarının başı oyunlara o qədər qarışır ki, onların evdə kitab oxumağı qeyri-mümkün hala çevrilir. Valideynlərin sözlərinə görə, onları nə qədər cəzalandırsalar da heç bir xeyiri olmur.

Ağır yaşayış şəraitini nümayiş edərək çıxışa tərəf yaxınlaşırdım. Çıxışda bir qızın əllərində kitab-dəftər harasa tələsdiyini gördüm. Maraqlanıb öyrəndim ki, ailə vəziyyəti ağır olan bu ailədə, qızın atası özü ürək xəstəsi olduğuna baxmayaraq, qoyun-quzu alveri ilə qızını hazırlığa qoyub. Qızın anası isə onun universitet üçün zəif olduğunu bildirsə də, heç olmasa texnikuma qəbul olub oxumağını istədiklərini dedi.

Düşərgədən sonra üz tutdum Şimal DRES qəsəbəsinə. Ən kasıb məhəllə taparaq oraya getdim. Yol üstü qərara gəldim ki, marketə baş çəkim. Ora girəndə isə tanış bir simaya rast gəldim. 8-ci sinifdə oxumalı olan Rauf öz sinif yoldaşı ilə birgə bu marketdə işə düzəlib. Dərsə həvəsinin olmadığını deyən Rauf pul qazanmağın daha xeyirli olduğunu bildirdi. İnternetdə boşuna vaxt itirən şagirdləri nəzərə alaraq onun sözləri ilə razılaşmalı oldum. Ən azından Rauf öz valideynlərinə maddi ziyan vurmur, əksinə, ailə büdcəsinə yardımı toxunur...

Nəhayət məhəlləyə girdim. Uşaq və gənclərin sayı əksəriyyəti qız olmaqla düşərgədəkindən az idi. Səbəbini soruşanda gənclərin dənizdə olduğunu öyrəndim. Valideynlərlə söhbət zamanı Mətanət xala ali təhsilin onun övladları üçün mümkünsüz olduğunu qeyd etdi. O, hazırlığa pullarının olmadığını, məktəbdə də müəllimlərin yaxşı dərs kecirmədiklərini söylədi.

“Müəllimlər yaxşı dərs keçsə hazırlığa ehtiyyac olmaz” fikri ilə başladım müəllim axtarmağa. Başqa bir məhəllədə çətinliklə bir müəllim tapdım. O, anonimliyinin qorunacağına söz verildikdən sonra öz fikirlərini bizimlə bölüşdü. Məktəbdə Ana dili və Ədəbiyyat fənnini tədris etdiyini deyən muəllim hazırlığa şagird götürdüyünü də gizlətmədi. Buna ehtiyacı olduğuna diqqət çəkən müsahibim hazırlığa daha çox önəm verdiyini, məktəbdə isə dərslərin “adi” qaydada keçdiyini vurğuladı. “Əmək haqqım az olduğuna görə hazırlığa şagird götürməyə məcburam. Gəlirim də əsasən hazırlıqlardan çıxır. Məktəbdən çıxandan sonra mən gecə saat 9-a qədər şagirdlər qəbul edirəm, onları ali məktəbə hazırlayıram. İşim çətin və gərgin olur. Amma hazırlığa şagird götürməyə məcburam, tək başına böyütdüyüm qızımı В dolandırmalıyam axı...” - müəllim qeyd etdi.В 

Onunla səmimi söhbət zamanı əmək haqqının az olduğuna baxmayaraq ondan jurnal, sinif rəhbərinin dəftərçəsi və digər səbəblərlə pul tələb olunduğunu öyrəndim. “Əmək haqqı yüksək olsaydı, inanın ki, biz müəllimlər hazırlığa şagird götürməz, fərdi şəkildə hazırlaşdırmazdıq, diqqəti daha çox məktəbə ayırardıq. Biz bütün gücümüzü məktəbdə keyfiyyətli dərs keçməyə sərf edərdik. Axı biz bunu öz istəyimiz ilə etmirik...” - müəllim dedi.

Müəllimə səmimiliyinə görə təşəkkür edib araşdırmama son qoydum. Problemin maddi tərəfi məsələnin vacib tərəfi olsa da buna tək bizim gücüm çatmaz.

Biz sadəcə dünya görünüşünün formalaşmasında təhsilin rolunu vurğulamaq istədik, eyni zamanda təhsildən yayınmanın səbəblərini qismən də olsa öyrənməyə çalışdıq. Amma göründüyü kimi, araşdırma nəticəsində kifayət qədər ciddi problemlər ortaya çıxıdı. Əlbəttə, onlar üzərində düşünməyə dəyər, axı “təhsil - millətimizin gələcəyidir”.